Индијанци од племето Мохавк
Кога една вечер професор Јанис Хаџиниколау присуствувал на вечерна богослужба во полумрачната руска црква во Монтреал, вниманието му го привлекла една силуета која се разликувала од другите. Тоа било средновечен индијанец, чија коса врзана во опашка стигала до половината.
По службата професорот не можел да одолее, му пријдел на непознатиот и се претставил.
- Владимир, одговори непознатиот.
- Јас сум грк, а вие?
- И јас сум, одговорил.
- „Зборувате ли грчки?” – прашал зачуден професорот.
Следело неколку моменти на молк, а потоа индијанецот на грчки го цитирал првиот стих од Евангелието по Јован: “Во почетокот беше Словото, и Словото беше во Бога и Бог беше Словото”. Професорот останал без зборови, а потоа неговиот соговорник прснал од смеа: “Јас сум Индијанец”, рече тој, “но, некако, се чувствувам и како Русин, и како Грк, и како Србин и Романец, бидејќи … јас сум православен. “
“Во неговите очи се појави блесок”, се присетува професорот, “како и во моето срце …”.
Така професорот Хаџиниколау се запознал со Владимир. Од неговата приказна дознаваме дека Владимир, или Френк Натаве, како што бил познат на својот народ, е роден во индијанскиот резерват Когнавага во близина на Монтреал. Резерватот е изграден во 1600 год. и денес има 5.000 Индијанци од три племиња, од кои повеќето се, како што беше и Владимир, од племето Мохавк.
“Нашето село е”, му раскажувал Владимир на професорот, “како и останатите индијански резервати, во 18-ти век, всушност, претворен во Римокатолички протекторат. Католички мисионери на сите можни начини се обидуваа да ја преобратат целата нашата заедница.Не со љубов, туку со јамка околу вратот. Ја газеа нашата вековна традиција и не’ искористуваа за нивните цели. Јас до својата 32-ра година се држев до изодениот пат. Како што мајка ми, кој беше еден од стариците во племето, говореше: “Преку ден Римокатолик за очите на светот, а навечер индијанец за очите на душата”. Но, кога наполнив 32 години, веќе не можев да го трпам тоа спречување, таа јамка околу вратот, и се побунив на свој начин. Почнав да ги истражувам нашите корени, да ги учам нашите јазици, студирав на Универзитетот на бели луѓе, што за индијанците од мојата генерација беше многу необично. Со години ме водеа како патувачки предавач на компаративна лингвистика. Често бев кловн во нивните академски игри, за нив бев редок, егзотичен вид. Ги споредував нашите зборови со француски и англиски еквиваленти, нашите навики со нивните. Понекогаш, сепак, чувствував дека ме набљудуваат како што археолозите набљудуваат фосили.
Мојот пат кон Православието беше, како што ние велиме, “тајна патека”. Тоа се случи преку лингвистиката, предмет што отсекогаш ме интересирал. Учејќи лингвистика, бев импресиониран кога го прочитав житието на светите Кирил и Методиј, кои се познати и како апостоли на Словените. Особено ме заинтересира кириличното писмо и словенскиот јазик. Го прашав професорот каде би можел дачујам како се зборува словенски. Тој предложи да посетам некоја руска црква. Се јавив на една од нив, и пријателски глас ме информира дека Вечерната служба започнува во 7 часот навечер, а Литургија во 10 наутро. Прашав дали можам да присуствувам и ми одговори дека се разбира дека можам. Така собрав храброст и отидов во саботата вечер. На таа Вечерна служба во црквата на Светите апостоли Петар и Павле искусив нешто што никогаш порано не сум го искусил. Ги набљудував иконите, го слушав пеењето, гледав луѓето како се клањаат, мирисот на темјан го исполнуваше воздухот, сето тоа ми говореше дека сум го пронашол „тајната патека“.
Нема да верувате, но од време на време, воочувам паралели меѓу индијанската и православната традиција. Некаде внатре, ова откритие го исполнува мојот индијански етос и го дополнува. На почетокот се чувствував како на облаци. На првата Литургија прашав дали можам да останам и после отпустот на огласените и тие рекоа дека можам. И така, седнав, како индијански пес! Од тогаш почнав почесто да доаѓам во црква. На почетокот, само во недела, потоа во сабота, потоа и во работните денови, кога имаше некој празник. По некое време забележав дека по Вечерната се врши исповед. Застанав на ред, но ми рекоа “Ти не можеш, не си православен. Ова е Света Тајна”.
“Но, целиот наш живот е Света Тајна,” реков.
Потоа размислив малку и прашав: “Како можам да станам православен?”.
Ми предложија да разговарам со свештеникот.
Кратко потоа, донесов одлука да станам православен. Денот кога тоа требаше да се случи, снежна бура не ми дозволи да излезам од селото. Одложено е за празникот на Воведение на Пресвета Богородица. И така беше… Го добив името Владимир.
Многу подоцна, сеќавајќи се на својот прием во Православната Црква, од спомените ми се појави импозантна фигура на српски свештеник, кој го посети нашето село кога бев мал. Неговата појава и неговото однесување оставија длабок впечаток врз мене. Се сеќавам како мојата мајка коментираше: “Еве еден кој од својата вистината не прави пропаганда.”
На мојот народ им здодеале мисионерите. Со години доаѓаат, главно, не за да дадат, туку да земат… Никогаш не покажувале интерес за она што ние го имаме.
Но, тој Србин беше поинаков. Тој е единствен што нешто даде, своето присуство… а од нас не зеде ништо, освен нашето срце.”
Кога професорот Хаџиниколау по извесно време повторно се сретнал со Владимир, тоа било во неговото село. Договорено е да се најдат на радио станицата во која Владимир веќе со години работи. Го затекнал со слушалки на ушите како чита утрини молитви на сите индијански јазици, потоа на француски и англиски. Се разбира, слушателите не можеа да видат како Владимир се крсти на православен начин.
Владимир Натаве бил поглавар на своето племе, бил духовен лидер. Тој погребувал и венчавал, им бил еден вид свештеник. Навечер, седнувал со скрстени нозе слушајќи ги проблемите на својот народ и им давал совети. Бил поет и преведувач, бил и филозоф. Ги знаел нивните проблеми подобро од кој било, а ги знаел и строгите племенски закони. Оние кои ќе ги порекнат начелата на предците и станат христијани, можат да останат во селото, но не и да вршат било каква функција. Никој во селото, се’ до неговото упокојување, не знаел дека нивниот поглавар е православен христијанин. А Владимир, кој за нив бил Френк, работел со нив, за нив, секогаш плашејќи се дека ќе дознаат.
“Кога и да го видев облечен во стихар и со свеќа во рака”, раскажува професор Хаџиниколау, “како пред епископот и свештеникот излегува од олтарот на малата црква Знамение на Пресвета Богородица, не можев да не се запрашам какво е тоа срце во тој индијански волк кој постојано повторуваше “Бог знае”. А тој постојано правеше поклони, молејќи Го Господа да го просветли да го води својот народ низ бурите и искушенијата и да му даде сила до крајот да го понесе својот тежок товар”.
“Едно утро,” продолжува професорот, “ми беше јавено дека Владимир се упокоил во своето село. Прашањето што ми се наметна беше: Кој ќе го погребе, што ќе биде со него?”
Се испостави дека Владимир оставил детално напишано упатство да биде погребан според индијанските обичаи, но и православен свештеник да го опее. Се разбира, Индијанците немаа поим што е тоа православен свештеник, но Владимир оставил неколку телефонски броеви. Повикан е свештеник и тука на сред индијанско село е отслужено опело над телото на упокоениот слуга Божји – Владимир.
За жал, професор не можел да присуствува на погребот. Два дена подоцна, во селото бил прочитан Владимировиот тестамент во кој е наведено што на кого ќе му припадне од неговиот имот. Владимир имал 75 години, имал деца, внуци и правнуци, и на секој член од семејството оставил по нешто.
По неколку дена професорот доби пакет. Во него имаше книга – Света Литургија на грчки и англиски јазик, која пред многу години му ја имаше подарено на Владимир. Внатре беше посветата: На Јани, а подолу на грчки – додека повторно не се сретнеме.
Кога понатаму ја заврте страницата, професорот остана без зборови – над секој ред, со рака беше напишан превод. Владимир целата Литургија на Св. Јован Златоуст ја превел на Мохавк јазик. “Ако Бог даде”, вели професорот, “еден ден овој превод ќе биде објавен“.
Извор: “Тајна стаза” поглавице Владимира
Преземено од: Маран Ата