(Обновено)
Што било прво: Црквата или Новиот Завет?
30.05.2008.
Свештеник Џејмс Бернштајн
Во моите рани христијански години, поголемиот дел од моето религиозно образование, го стекнував со сопствено читање на Библијата. Кога бев на колеџ, џебното издание на Светото Писмо ми беше постојан придружник. Омилените делови од Светото Писмо ги учев напамет, и си ги рецитирав кога бев во искушение, или на други, кога сакав да ги приближам до Христа.
Библијата за мене и до ден денес е најважната книга, некогаш објавена. Од сето свое срце со апостол Павле можам да кажам: „Целото Писмо е од Бога вдахновено и полезно за поука, за изобличување, поправање и поучување во правдата“ (2. Тим. 3, 16).
Тоа се добри вести!
Лошите вести се во тоа што секогаш јас за себеси одредував што кажува Писмото. На пример, бев толку воодушевен знаејќи дека Исус е мој близок и личен пријател, па мислев дека мојата свест за Неговото присуство е сè што ми треба. Затоа ги подвлекував стиховите за Исус со својот жолт фломастер, но поминував покрај деловите за Бог Отец или за Црквата, или за крштевањето.
Библијата ја гледав како небесен прирачник со упатства. Не мислев дека ми е потребна Црква, освен како место за нови пријателства, или да се научи нешто повеќе за Библијата, за да се биде уште подобар „направи сам“ христијанин. Почнав да мислам дека сиот свој живот, како и Црквата, ќе ги изградам со помош на Книгата. Сакам да кажам дека само Светото Писмо го сфатив најсериозно! Историјата на спасението ми беше јасна: Бог го пратил Својот Син, заедно со Него и Светиот Дух, тогаш се создал Новиот Завет за да ни го објасни спасувањето и на крајот се развила Црквата.
Блиску, можеби, но не и доволно блиску до вистината.
Да побрзам и да кажам дека Светото Писмо е она што сакал Бог да биде. Не е проблемот во Библијата. Проблемот е во начинот на кој јас ја индивидуализирав, субјективизирав во своите лични толкувања, од кои некои не се особено лоши, други пак, особено добри.
Борба за разбирање
Не помина долго време, од моето преобратување во христијанство, кога сфатив дека сум се вплеткал во збрка на религиозно секташтво, во која христијаните се делат по едно или друго прашање. На пример, изгледаше дека за Второто Христово доаѓање има толку мислења колку што има луѓе кои учествуваат во дискусијата. Затоа сите се повикувавме на Писмото. „Јас верувам во Библијата. Ако тоа го нема во Библијата, не верувам во тоа“, беше мојот борбен вик. Тоа што не го сфатив е дека и сите други го зборуваат истото што и јас! Не беше Библијата, туку личното толкување на секого од нас, тоа што станало наш најголем авторитет. Во времето кога силно се нагласуваат мислењето и самодовербата постанував самиот свој папа!
Начелото што ме раководеше и што го користев при толкувањето на Светото Писмо изгледаше многу едноставно, кога е очигледно здраворазумското значење на Писмото, немој да бараш никакво друго значење! Верував дека оние кои се вистински доследни и чесни во следењето на ова начело мора да дојдат во христијанско единство. За мое изненадување, овој „здраворазумски“ пристап не водеше до зголемување на христијанската јасност и единство, туку пред сè, до духовна „борба на сите против сите“. Тие кои најсилно нагласуваа дека се потпираат „само на Библијата“ беа склони да станат најизвештачени, најсклони кон поделби, најкавгаџии меѓу христијаните - можеби ненамерно. Навистина, ми изгледаше дека некој колку повеќе се држи до Библијата, како единствен извор на духовен авторитет, тој сè повеќе станува извештачен и склон кон секташење. Вообичаено ни беше жестоко да се караме дури и околу стиховите за љубовта!
Во рамките на мојот кружок на другари кои веруваат во Библијата, бев сведок на мини експлозии на секти и шизматички движења, од кои секој тврдеше дека е „верен единствено на Библијата“ и секој беше во огорчен судир со сите други. Сериозни судири се јавуваа околу било што, што може да се замисли: харизматичните дарови, пророштвата и исправниот начин на богослужење, причестувањето, управувањето со Црквата, учењето, црковната дисциплина, моралот, одговорноста, евангелизирањето, општественото делување, односите меѓу верата и делата, улогата на жената, екуменизмот. Списокот е бескраен. Било кое прашање можеше, и сè уште ги доведува христијаните до поделби. Плод на секташкиот дух е јавувањето на илјадници независни цркви и деноминации.
Кога во најголема мерка ме завладеа секташкиот дух, мојот радикализам се зголеми, и почнав да верувам дека сите цркви се небиблиски: да се стане член на било која црква би значело да се издаде верата. За мене, „црквата“ значеше: „Библијата, Бог и јас!“
Непријателството кон црквите добро се совпаѓаше со моето еврејско потекло. По природа бев недоверлив кон црквите, бидејќи чувствував дека го издале Христовото учење, учествувајќи или пасивно превидувајќи го прогонот на Евреите низ историјата. Но, колку повеќе бев секташки настроен - до таа мера што станав неподнослив и антисоцијален - сè повеќе сфаќав дека нешто длабоко не е во ред со мојот пристап кон христијанството. Мојот духовен живот не функционираше.
Очигледно, моето лично држење до верувањето во Библијата и тоа што таа учи ме одведуваше од љубовта и заедницата со моите ближни христијани, а со тоа, ме одведуваше од Христа. Како што пишува свети Јован Евангелистот: „Кој не го љуби братот свој кој го гледа, како може да го љуби Бога, кој не го видел?“ (1. Јов. 4, 20). Поделбата и непријателството не беа тие што ме приведоа до Христа. Знаев дека одговорот не е во негација на Верата или во отфрлањето на Писмото. Нешто мора да се менува. Можеби треба јас да се променам.
Се свртев кон изучување на историјата на Црквата и Новиот Завет, надевајќи се дека тоа малку ќе го осветли начинот на кој би требало да им пристапам на Црквата и Библијата. Резултатите воопшто не беа онакви како што очекував.
Апостолска Библија
Моето почетно расположение беше - дека сè што било добро за апоостолите, тоа беше доволно добро и за мене лично. Тогаш прв пат се изненадив. Како што пред малку споменав, знаев дека апостол Павле Светото Писмо го сметал Боговдахновено (2. Тим. 3, 16). Но, јас секогаш сметав дека „Писмото“ за кое тој тука говори ја подразбира целата Библија - и Стариот и Новиот Завет. Во реалноста немало „Нов Завет“ кога тој тоа го изјавил. Дури и Стариот Завет уште бил во фаза на формирање, бидејќи Евреите уште не се определиле за конечен список или канон од старозаветни книги, сè до подемот на христијанството.
Колку понатаму проучував, открив дека раните христијани го употребувале грчкиот превод на Стариот Завет наречен Септуагинта. Овој превод што е започнат во египетска Александрија три века пред Христа, содржел проширен канон, кој во себе вклучил извесен број таканаречени „девтероканонски“ книги. Макар што на почетокот имало расправи околу овие книги, христијаните на крајот ги вклучиле во старозаветниот канон.
Реагирајќи на подемот на христијанството, Евреите го стесниле својот канон и на крајот од него ги исклучиле девтероканонските книги иако и понатаму ги сметале за свети. Современиот еврејски канон не бил строго фиксиран сè до третиот век по Христа. Интересно е што таа подоцнежна верзија на еврејскиот канон на Стариот Завет ја усвојуваат мнозина современи протестанти наместо законите на раното христијанство.
Кога апостолите живееле и поучувале немало Нов Завет и Стариот Завет сè уште не бил довршен. Концептот на „Писмото“ бил многу помалку дефиниран отколку што го замислував јас.
Ранохристијански дела (документи, акти)
Второто големо изненадување ми беше кога сфатив дека првиот комплетен список на новозаветни книги, какви што имаме денес, се појавил по повеќе од триста години од смртта и воскресението Христово. (Првиот комплетен список го составил свети Атанасиј Велики во Воскресенското послание 367 година по Христа.) Замислете! Пишувањето на Новиот Завет ако започнало во исто време кога се појавил и уставот на САД, не ќе се видеше конечната верзија до 2076 година!
Четирите Евангелија се напишани од триесет до шеесет години по Христовата смрт и воскресение. Во меѓувреме, Црквата се потпирала на усното предание - сведочење на очевидците, како и на расфрлени предевангелски документи (какви што се наведуваат во 1. Тим. 3, 16 и 2. Тим. 2, 11-13) и пишани преданија. Повеќето цркви го имаа само оној дел од она што ќе стане Нов Завет.
Кога сведоците на Христовиот живот и учење почнале да умираат, апостолите, водени од Светиот Дух, пишувале за да ги сочуваат и зацврстат расфрлените пишани и усни преданија. Бидејќи апостолите очекувале дека Христос наскоро ќе се врати, изгледа немале на ум дека овие евангелски извештаи и апостолски писма, своевремено ќе бидат собрани во нова Библија.
Во текот на првите четири века по Христа имало суштинско несогласување околу тоа, која книга треба да се вклучи во канонот на Писмото. Првата личност за која е забележано дека сакала да го востанови новозаветниот канон бил еретикот од вториот век Маркион. Тој сакал Црквата да го исфрли своето еврејско наследство и затоа сосема го отфрлил Стариот Завет. Маркионовиот канон вклучил само едно евангелие, кое тој самиот го издал и десет Павлови посланија. Тажно е, но вистинито, дека првиот обид за Новиот Завет бил еретички.
Многу научници сметаат дека раната црква решила да создаде свој јасно одреден канон делумно заради реакцијата на искривениот Маркионов канон. Разрушувањето на Ерусалим, 70 години по Христа, исчезнувањето на еврејската христијанска заедница во тој град, и заканата дека ќе се изгуби континуитетот на усното предание можеби, исто така, придонеле за неодложната потреба Црквата да го стандардизира списокот на книгите на кои христијаните можат да се повикуваат.
Во текот на еволуцијата на канонот, како што веќе спомнавме, на повеќето цркви им бил достапен само мал број апостолски документи, а можеби некои од нив немале ниту еден. Книгите на Библијата со напор рачно се препишувале, што барало многу време и труд. Исто така, бидејќи повеќето биле неписмени, можеле да ги читаат само оние малкумина привилегирани. Запознаеноста на повеќето христијани со Писмото се сведувала само на она што се читало во црквите - Законот, Пророците, Псалмите, некои од апостолските сеќавања. Прогонствата на христијаните од Римската империја и постоењето на многу документи со неапостолско потекло дополнително ја комплицирале започнатата работа.
Тоа беше моето трето изненадување. На некој начин јас наивно си замислував дека секоја куќа и секоја парохија ги имале во целост Стариот и Новиот Завет уште од појавувањето на Црквата! Мене ми беше тешко да замислам дека Црквата опстојувала и напредувала без комплетниот Нов Завет. Можеби тоа беше мојот вистински клуч за одгатнување на фактот дека севкупниот живот на Црквата е многу поширок отколку само напишаните зборови.
Евангелие по кого?
Следното што ме изненади е откривањето дека многу „евангелија“, покрај оние од новозаветниот канон, кружеле во првиот и вториот век. Тие биле: Евангелието според Евреите, Евангелието според Египќаните, Евангелието според Петар и др.
И Новиот Завет зборува за постоењето на такви документи. Евангелието по Лука започнува со следните зборови: „Бидејќи мнозина почнаа да пишуваат за настаните, што се случија меѓу нас, намислив и јас да ти пишам точно по ред“ (Лука 1. 1, 3). Кога пишувал Лука, Матеевото и Марковото Евангелие биле единствените две напишани канонски евангелија.
Со текот на времето сите, освен четирите Евангелија, биле исклучени од новозаветниот канон. На почетокот на христијанството дури постоел и спор околу тоа, кои четири евангелија треба да се употребуваат. Повеќето малоазиски христијани повеќе го користеле Евангелието според Јован отколку евангелијата на Матеј, Марко и Лука. Потпирајќи се на описот на Страдањето што се наоѓа во Евангелието според Јован, повеќето малоазиски христијани Велигден го славеле поинаку од оние во Рим. Римските христијани имале извесен отпор кон Евангелието според Јован и наместо него ги користеле другите евангелија. Западната Црква извесно време се двоумела да се служи со Евангелието според Јован, затоа што гностичките еретици го користеле заедно со своите „тајни“ евангелија.
Следната полемика избила околу тоа, дали треба да постојат одвоени евангелија или единствено компониран евангелски извештај. Во вториот век Татијан, ученик на свети Јустин Маченик, објавил единствено „компонирано“, „хармонизирано“ евангелие со наслов „Дијатесарон“. Сириската Црква ова компонирано евангелие го користела во вториот, третиот и четвртиот век; таа не ги применувала сите четири евангелија сè до петтиот век. Исто така, извесно време не ги согледувале: Јовановите Посланија, Второто Петрово, како и книгата Откровение.
За уште повеќе да се искомплицираат работите, Црквата на Египет, како што се гледа во канонот од вториот век, што го составил св. Климент Александриски, вклучувала евангелија според Евреите, Египќаните и според Матеј. Покрај тоа сметале дека со апостолско потекло се: Првото Послание на Климент Римски, Посланието на Варнава, Петровата Проповед, Дидахи, Протоевангелието Јаковово, Делата на Јован и Пастирот на Ерма (за кого сметале дека е особено вдахновен). Иринеј (вториот век), замолкнатиот епископ од Лион во Галија, го вклучил Петровото Откровение во својот канон.
Други книги што предизвикувале противречност
Мојата омилена новозаветна книга Посланието до Евреите, во многу пописи на Западната Црква во вториот, третиот и четвртиот век јасно била исклучена. Пред сè, благодарение на влијанието на блажениот Августин врз некои северноафрикански собори, Посланието до Евреите конечно е прифатено на Запад при крајот на четвртиот век.
Од друга страна, пак, книгата Откровение, позната како Апокалипса, напишана од апостол Јован, неколку века не била прифатена од источната Црква. Меѓу источните авторитети кои ја отфрлиле оваа книга биле: Дионисиј Александриски (трети век), Евсевиј (трети век), Кирил Ерусалимски (четврти век), Лаодикискиот собор (четврти век) и Теодорит (петти век). Да додадеме дека сириските и ерменските составувачи на Новиот Завет ја испуштаат оваа книга. Многу грчки ракописи на Новиот Завет, напишани пред петтиот век не ја содржат Апокалипсата, и таа во источната Црква литургиски не се користи ни денес.
Свети Атанасиј го поддржал вклучувањето на Апокалипсата и пред сè благодарение на неговото влијание, Црквата од исток на крајот на краиштата ја вклучила во Новиот Завет. Изгледа дека раната Црква направила внатрешен договор во врска со Откровението и Посланието до Евреите. Истокот од каноните ја исклучил Апокалипсата, а Запад - Посланието до Евреите. Едноставно, секоја од страните се согласила да ја прифати спорната книга од другиот.
Интересно е дека во шеснаесеттиот век таткото на протестантската реформа, Мартин Лутер, сметал дека книгите на Новиот Завет треба да бидат „степенувани“ и дека некои се „повдахновени“ од другите (т.е. дека постои канон во каноните). Лутер им дал секундарно значење на Посланието до Евреите, на Јаков и Јуда како и Апокалипсата, сместувајќи ги на крајот од својот превод на Новиот Завет. Замислете, човекот што ни ја дал Sola Scriptura врз себе ја презел одговорноста да го редактира Словото Божјо.
Новиот Завет созрева
Особено бев заинтересиран за барање на најстариот легитимен попис на новозаветните книги. Некои веруваат дека тоа е Мураториевиот кодекс од крајот на вториот век. Тој ги исклучува Посланието до Евреите и Јакововото како и две Петрови кои ги вклучува Петровото Откровение и Соломоновата Премудрост. Поимот „Нов Завет“ не се користи сè до 200 година - 170 години по Христовата смрт и воскресението - кога за прв пат го употребува Тертулијан.
Ориген, кој живеел во третиот век, се смета за прв систематичен теолог (иако често систематски грешел). Тој ја доведувал во прашање автентичноста на Второто Петрово и Второто Јованово послание. Исто така тој ни соопштува дека на своите долги патувања сретнал цркви што го отфрлаат Второто послание до Тимотеј затоа што посланието зборува за „тајниот“ документ - книгата Јанија и Јамврија, создадена врз основа на усни еврејски преданија (2. Тим. 3, 8). Книгата Јудина е сомнителна заради тоа што содржи цитат од апокрифното „Мојсеево Вознесение“, исто така создадено врз основа на еврејски преданија (Јудина 9).
Проучувајќи го четвртиот век открив дека Евсевиј, „таткото на црковната историја“, како спорни книги ги споменува посланијата на Јаков, Јуда, Второто Петрово, Второто Јудино, а Откровението Јованово сосема го отфрла.
Codex Sinaitikus најстариот новозаветен ракопис што го имаме, а ги вклучува сите новозаветни книги, откриен во православниот манастир „Света Екатерина“ на Синај, се датира во четвртиот век и ги содржи сите книги што ги има во современиот Нов Завет, но и Посланието на Варнава и Ермовиот „Пастир“.
Во четвртиот век царот Константин бил незадоволен од судирот на христијаните и аријаните околу Христовото Божество. Бидејќи Новиот Завет сè уште не бил конечно оформен, извршил притисок да се одреди канон на Новиот Завет и конечно да се заклучи, за да помогне во решавањето на јавениот спор и да донесе религиозно единство во својата поделена империја. Па сепак, Codex Alexandrinus ги вклучува 1 и 2 Климентово послание дури во петтиот век, покажувајќи дека споровите околу каноните не биле секаде решени дури ни дотогаш.
Кој одлучил?
Со текот на времето, Црквата востановила кои документи навистина се апостолски, а кои не се. Таа борба била долга и траела неколку векови. Во текот на утврдувањето, Црквата неколку пати се состанувала на Собори. Овие црковни Собори се соочувале со многу прашања, меѓу кои било и прашањето за канонот на Писмото.
Важно е да се воочи дека причината за Соборите била утврдување и потврдување на она што во Црквата како целина веќе конечно било прифатено. Црквата канонот го утврдила востановувајќи што е очевидна вистина и пракса на црквите Божји. Соборите настојувале да го објават она што е соборно умување на Црквата, и да го одразат единството на верата, праксата и преданијата, кои веќе постојат во помесните цркви.
Соборите нам ни даваат специјални записи преку кои Црквата јасно и едногласно ни соопштува што прави Писмото. Меѓу многуте собори што се одржале во текот на првите четири века, два се особено значајни во овој контекст:
1. Лаодикискиот Собор е одржан во Мала Азија околу 363 година. Тој е првиот Собор кој јасно ги наброил книгите на сегашниот Стар и Нов Завет, исклучувајќи го Јовановото откровение. Лаодикискиот Собор востановил дека само наброените книги треба, и можат да се читаат во храмот. Неговите одлуки широко се прифатени на Исток.
2. Третиот Картагински Собор се одржал во Северна Африка околу 397 година. Овој Собор, на кој бил и блажениот Августин, дал целосен список на канонски книги и на Стариот и на Новиот Завет. Дваесет и седумте книги на сегашниот Нов Завет се прифатени како канонски. Соборот исто така усвоил дека овие книги треба да се читаат во црквите како Божествено Писмо, а другите да се исклучуваат. Соборот широко е прифатен на Запад.
Балонот пукна
Колку подлабоко ја изучував историјата на Новиот Завет, сè повеќе увидував како моите некогашни, површни концепции се распаднаа една по една. Сега конечно го разбрав она што било очигледно: дека Новиот Завет се состои од дваесет и седум документи кои, сигурно од Бога се вдахновени - ништо не може да го измени ова уверување! - биле напишани и собрани од страна на луѓе. Исто така ми стана јасно дека не бил направен од обични поединци кои работеле изолирано - туку тоа бил соборен напор на сите христијани насекаде - Телото Христово, Црквата Божја. Овој заклучок ме принуди да се соочам со уште два факта кои претходните предрасуди ме наведуваа да ги избегнам: 1. Доброто и неопходноста од човечкото учество во пишувањето на Писмото, и 2. Авторитетот на Црквата.
Божествено и човечко
Како и многумина од сектата на евангелистите, навикнат длабоко да верувам во вдахновеноста на Писмото, јас разбрав дека Новиот Завет е само Божјо, но не и човечко слово. Мислев дека Бог непосредно им рекол на апостолите што да напишат, слично како кога секретарите го прибележуваат она што им се диктира, без никакво додавање од своја страна.
Конечно, моето разбирање за вдахновеноста на Писмото е прочистено со учењето на црквите за личноста на Христос. Воплотеното Слово Божјо, Господ наш Исус Христос, не е само Бог, туку е и човек. Христос е единствената Личност со две природи - божествена и човечка. Потценувањето на Христовата човечка природа води во ерес. Древната Црква учела дека Воплотениот Логос во потполност е човек - навистина, човек онолку колку што може да биде - но сепак без никаков грев. По Своето човештво, Воплотениот Логос е роден, растел и достигнал зрела возраст.
Сфатив дека овој поглед на Воплотеното Слово Божјо на Логосот, Исус Христос, кој го имал раното христијанство паралелно со ранохристијанскиот поглед на пишаното Слово Божјо, на Библијата. Пишаното Слово Божјо не одразува само божествена мисла, туку и човечки придонес, исто така. Словото Божјо ни ја пренесува вистината за она што луѓето го пишувале, донесувајќи ни мисли, личности, па дури и ограничувања и слабости на писателите - секако, Боговдахновени луѓе. Тоа значи дека човечкиот елемент во Библијата не е толку преплавен за да се изгуби во океанот на Божества. Ми стана јасно дека, како што Христос се родил, растел и достигнал зрелост, така е и со пишаното Слово Божјо, со Библијата. Таа не паднала од небо, туку има човечко потекло, како и божествено. Апостолите не го пишувале Писмото како роботи или зомби, туку слободно соработувале со Божјата волја, преку вдахновението од Светиот Дух.
Прашањето на авторитет
Второто прашање со кое морав да се борам, а кое ми беше уште потешко, е прашањето на црковниот авторитет. Од моето проучување ми беше јасно дека Црквата, навистина, одредила кои книги го сочинуваат Писмото, но сè уште силно се борев со мислата дека Црквата го „предала“ својот авторитет.
Конечно, тоа се сведе на едно прашање. Веќе со сето свое срце верував дека Бог со власт говори преку Своите пишани зборови. Пишаното Слово Божјо е конкретно и опипливо. Можам да ја допрам Библијата и да ја читам. Но од некоја чудна причина се колебав да верувам во исти нешта во врска со Телото Христово - Црквата - дека таа е видлива и опиплива, дека физички е сместена на земјата, во историјата. Црквата за мене беше суштински „мистична“, неспоредлива со било каква заедница на земјата.
Овој поглед на работите ми овозможуваше секој христијанин да го сфаќам како „црква за себе“. Колку тоа е „комфорно“, особено кога ќе се појават доктринарни или лични проблеми! Па сепак, тој поглед не се сложуваше со она што во апостолско време се подразбирало под Црква. Новиот Завет зборува за вистински цркви, а не за некакви „етерични“. Дали сега би можел да го прифатам фактот дека Бог веродостојно зборувал не само преку Библијата, туку исто така и преку Црквата - истата онаа Црква што го произвела, одбранила и сочувала Писмото што ми беше толку мило?
Црква на Новиот Завет
Според сфаќањето на најстарите христијани, Бог Своето Слово ì го говорел не само на Својата Црква, туку и преку Својата Црква, Телото Негово. Истовремено, Црквата ја сфаќаме како дом Божји, „оти се утврдивте на темелите, поставени од апостолите и пророците, имајќи Го како аголен камен на темелот Самиот Исус Христос, врз Кого целата зграда стројно зглобена, прераснува во свет храм на Господа“ (Ефес. 2, 20-21).
Бог има Свое Слово, но има и Свое Тело. Новиот Завет вели:
„А вие сте тело Христово, и поодделно членови“ (1. Кор. 12, 27; спореди Рим. 12. 5).
„И Он е глава на телото, односно на Црквата“ (се мисли на Христа), (Кол. 1, 18).
„И Он (Отецот) сè Му покори под Неговите нозе и Го постави глава над сите во Црквата, која е Негово тело, полнота на Оној Кој исполнува сè во се“ (Ефес. 1. 22, 23).
Во древните времиња немало органско раздвојување на Црквата и Библијата, какво што денес често се среќава. Телото без зборови е тело без порака, но зборот без Тело е без темел. Како што пишува апостол Павле, телото е „Црква на Живиот Бог, столб и тврдина на вистината“ (1. Тим. 3, 15). Црквата е Живото Тело на Воплотениот Господ. Апостолот не рекол дека Новиот Завет е столб и тврдина на вистината. Црквата е столб и извор на вистината, бидејќи Новиот Завет настанал врз основа на нејзиниот живот во Бога. Накусо, таа го напишала! Таа е составен дел на евангелската порака, и во Црквата е напишан и сочуван Новиот Завет!
Словото Божјо во усното предание
Апостол Павле нè опоменува: „И така, браќа, стојте и држете ги преданијата, што ги научивте било преку нашето слово, било преку нашето послание“ (2. Сол. 2, 15). Овој стих своевремено не го подвлекував со фломастер, затоа што има два израза што не ги сакав: „држете ги преданијата“ и „словото“ (усно). Тие два израза се судираа со моето сфаќање за авторитетот на Библијата. Но, тогаш почнав да сфаќам: истиот Бог, Кој говорел преку Своите пишани слова, Библијата, исто така говорел и преку Христовите апостоли, кога тие лично поучувале и проповедале. Во овој (и во другите пасуси) самото Свето Писмо нè поучува дека усното предание е она што мора да го чуваме! Пишаните и усните преданија не се во судир, туку се делови на иста целина. Тоа објаснува зошто отците учеле дека оној, кој ја нема Црквата за Мајка, не може да го има ни Бога за Татко.
Сфаќајќи го ова, заклучив дека многу сум претерал во отфрлањето на усното свето Предание. Во своето непријателство кон еврејското усно предание, што Го отфрла Христа, го отфрлив христијанското усно свето Предание, кое го изразува животот на Светиот Дух во Црквата. И на тој начин ја отфрлив идејата дека ова Предание на правилен начин целосно нè оспособува како треба да ја сфатиме Библијата.
Дозволете ми тоа овде да го илустрирам со едно искуство кое неодамна го имав. Решив да направам стреа зад куќата. Подготвувајќи се изучив книга за столарство во која пишува за „сè“. Полна е со слики и дијаграми така што и „дете може да ги следи нејзините упатства“. Ми беше речено дека таа самата себеси се објаснува. Но, дека е едноставна, онака како што ми тврдеа, не е, зашто колку повеќе ја читав, имав сè повеќе прашања и сè повеќе бев збунет.
Незадоволен што не разбирам нешто толку просто, заклучив дека на оваа книга ì треба толкување. Без помош не ќе можам да ја применам во пракса. Ми беше потребно некој стручњак да ми го објасни прирачникот.
За среќа, имав еден пријател, кој умееше да ми покаже како да го завршам проектот. Го знаеше тоа од усно предание. Бидејќи него го подучувал искусен столар, тој ме подучи мене. Писменото и усното предание работата ја завршија - заедно.
Што било прво?
Она со што се соочив најпосле беше клучното прашање: што дошло попрво - Црквата или Новиот Завет? Знаев дека Воплотеното Слово Божјо, Исус Христос ги повика апостолите, а дека тие ја обликуваа суштината на Христијанската Црква. На тој начин, знаев дека Он - Вечното Слово Божјо, заради тоа е извор на Црквата и дека ја родил Црквата.
Кога Црквата го чула Воплотеното Слово Божјо и почнала да ги запишува неговите зборови, таа така учествувала со Бога во раѓањето на пишаните зборови на Новиот Завет. На прашањето: „Што било прво, Црквата или Новиот Завет?“, одговорот и библиски и историски е кристално јасен.
Некој би можел да се противи: „Дали воопшто има некаква врска што било прво? На крајот на краиштата Библијата поседува сè што ни е потребно за спасување“. Библијата е доволна за спасување во смисла, дека содржи темелен материјал неопходен да нè насочи на вистинскиот пат. Од друга страна, погрешно е Библијата да се смета за самодоволна и самотолкувачка. Се подразбира дека Библијата мора да се чита и разбира преку Божјото просветување од Светиот Дух во рамките на животот на Црквата.
Зарем и самиот Господ не им рекол на Своите ученици, пред распнувањето: „А кога ќе дојде Он, Духот на вистината, ќе ве упати во секоја вистина, но од Себе нема да зборува, а ќе говори што чуе, и ќе ви ја каже иднината“ (Јован 16, 13). Исто така рекол: „Ќе ја изградам црквата Своја и вратите на пеколот нема да ја надвладеат“ (Мат. 16, 18). Нашиот Господ нас не нè оставил само со книга што треба да нè води. Нè остави со Својата Црква. Светиот Дух во Црквата нè поучува, и Неговото учење го дополнува Светото Писмо.
Колку е будалесто да се верува дека Божјото целосно просветување, престанало штом се напишале Книгите на Новиот Завет и дека не делувало до XVI век и протестантската реформа или - да го доведеме аргументот до неговиот логички крај - до моментот кога јас самиот почнав да ја читам Библијата. Или Светиот Дух бил во Црквата низ вековите по новозаветниот период, водејќи ја, учејќи и просветувајќи се во нејзиното разбирање на евангелската порака, или Црквата е оставена како духовно сираче, со поединци - христијаните кои независно го толкуваат, секогаш „автентично“ го проповедаат истото Свето Писмо на радикално различни начини. Ваквиот хаос не е по Божја волја, „оти Бог не е Бог на безредие туку на мирот“ (1. Кор. 14, 33).
Време за одлука
Кога стигнав дотаму почувствував дека морам да донесам одлука. Ако Црквата не е случајна тангента или случајно објаснување на Светото Писмо, туку активен учесник во развојот и зачувувањето на истото, беше време да ги надминам разликите во однос на неа, како и да ги напуштам своите предрасуди. Наместо да се обидувам да ì судам на Црквата врз основа на своите современи предрасуди, морав да се смирам и да се соединам со Црквата која го создала Новиот Завет, и да ì допуштам да ме води кон вистинското разбирање на Светото Писмо.
По внимателните истражувања на различни црковни групации, конечно сфатив, спротивно на уверувањата на многу современи христијани, дека Црквата што ја создала Библијата не е мртва. Денешната Православна Црква е непосреден и јасен историски континуитет со Црквата на апостолите, и ги сочувала негибнати како Светото Писмо, така и Светото Предание кое ни помага Писмото да го протолкуваме на правилен начин. Штом тоа го сфатив, се преобратив во Православие. И почнав да ја доживувам полнотата на христијанството како никогаш дотогаш.
Иако сковал слоган, Лутер никогаш сам не ја намалил (испразнил) Sola Scriptura. Да го направел тоа, би го отфрлил „Символот на верата“ и би поминал помалку време во пишување на разни библиски коментари. Таа фраза се појавила како резултат на борбата на реформаторите против придодадените од човека преданија на римокатолиците. Разбирливо е дека тие сакале нивната вера сигурно да биде она што одговара на библиските стандарди. Но да се изолира Светото Писмо од Црквата, да се негира 1500 години историја, е нешто што слоганот Sola Scriptura и протестантските реформатори - Лутер, Калвин и подоцна Веслеј - воопшто не сакале да го сторат.
На оние кои догматски настојуваат да останат на Sola Scriptura гледиштето, во процесот на отфрлањето на Црквата, која не само што го создала Новиот Завет, туку, исто така, водена од Светиот Дух, утврдила кои книги го сочинуваат Новиот Завет, би сакал да им го кажам следното: изучувајте ја историјата на раната Црква и развојот на новозаветниот канон. Каде што е можно користете изворни документи. (Вчудовидувачки е како некои од „најконзервативните“ библиски експерти на евангелистичката (новопротестантска) заедница се преобразуваат во цинични и рационалистички либерали кога разговараат за раната историја на Црквата). Заради себеси истражувајте што се случило со Божјиот народ според дваесет и осмото поглавје на книгата Дела Апостолски. На крајот на оваа статија давам преглед на воведна литература по тоа прашање. Ако ги испитате фактите и објективно согледате што се случувало во тие рани денови, мислам дека ќе го откриете истото она, што и јас самиот го открив. Животот и работата на Божјата Црква не престанале по првиот век и повторно отпочнале во шеснаесеттиот. Да било така не би ги имале новозаветните книги кои му се многу мили на секој христијански верник. Одвојувањето на Црквата и Библијата, кое толку преовладува во поголемиот дел на современиот христијански народ е модерна појава. Раните христијани не правеле такви вештачки поделби.
Кога ќе ги испитате податоците, храбро продолжете да сознавате повеќе за историската Црква која го создала Новиот Завет, го сочувала и ги одбрала оние книги, кои ќе бидат составен дел на канонот. Секој христијанин си должи откривање на Православната Христијанска Црква и разбирање на нејзината витална улога во донесувањето на Словото Божјо на нашето сопствено поколение.
Историчарите на христијанството начелно даваат некои известувања за оформувањето на Канонот макар што се наклонети да расправаат за значењето на истиот, за авторитетот и толкувањето на Светото Писмо.
http://www.povardarska-eparhija.org.mk/pe//index.php?option=com_content&task=view&id=359&Itemid=86