Св. Јован Дамаскин

Бидејќи Бог одлучил од видливата и невидливата приро¬да да создаде човек според Својот образ и подобие, за да биде цар и господар на сета земја и на сè што е на неа, Тој однапред под¬готвил за него нешто како царски дворец за да може во него да живее блажено и во целосна среќа. Тоа е Божествената рајска гра¬дина, која со Божји раце била засадена во Едем и која била риз¬ница на секоја радост и веселба. Зашто, Едем значи на¬сла¬дување. Градината се наоѓала на исток – на поголема висо¬чи¬на од сета земја, имала блага клима и била исполнета со благо¬ми¬ри¬сен и блескаво чист и прозрачен воздух, засадена со посто¬јано зелени растенија, преполна со мириси, облеана со светлина што ја надминувала секоја фантазија и полна со секаква сетилна кра¬сота и убавина – тоа навистина било Божествено место и достој¬но престојувалиште на оној што е создаден според Божјиот об¬раз; во него не живеело ниту едно бесловесно животно, туку са¬мо човекот – творбата на Божјите раце.
Среде таа рајска градина Бог ги засадил дрвото на живо¬тот и дрвото на познанието. Дрвото на познанието претста¬ву¬вало одредено искушување и проверка и вежбање на човековата послушност или непослушност. Затоа и било наречено дрво на познавање на доброто и на злото; зашто на оние што би вкусиле од него би им дало моќ да ја спознаат сопствената природа, што е прекрасно за совршените, но е многу опасно за несовршените и за оние што се исполнети со сластољубиви желби, како што тврдата храна не е добра за оние што се нежни и на кои им е по¬требна мека храна. Зашто Бог, кој нè создал, не сакал да се гри¬жи¬ме и да се напрегаме за многу работи, ниту да се тревожиме и да размислуваме за сопствениот живот, од што и настрадал Адам; оти, штом вкусил, тој спознал дека е гол и си направил опа¬шало од смоквини лисја. А пред искушението од дрвото на по¬знанието, и двајцата биле голи, и Адам и Ева, и не се сра¬меле. Бог, значи, сакал да не страдаме (што е обележје на нај¬високата природа). И уште сакал да бидеме безгрижни и да се по¬светиме само на едно дело, и тоа на она ангелското – неу¬¬мор¬но и непрестајно да Му вознесуваме пофални песни на Творецот и да се насладуваме созерцувајќи Го, а своите грижи да Му ги пре¬пуштиме Нему, како што ни објавил преку пророкот Давид, ве¬лејќи: Пренеси ја на Господа маката своја, и Он ќе те поткрепи. И во светите Евангелија, поучувајќи ги своите уче¬ници, Тој вели: Немојте да се грижите за душата – што ќе ја¬де¬те или што ќе пиете; ниту за телото, во што ќе се обле¬чете. И повторно: Но барајте го најнапред царството Божјо и Неговата правда, и сè ова ќе ви се придаде. А на Марта ì в嬬ли: Марто, Марто, ти се грижиш и се трудиш за многу ра¬бо¬ти. Но само едно е потребно. Марија го избра подобриот дел, кој нема да ì се одземе, односно, таа избрала да седи по¬крај Н嬬говите нозе и да ги слуша Неговите зборови.
Дрвото на животот, меѓутоа, било дрво што имало живо¬тодавна енергија, но од него можеле да јадат само достојните и бесмртните. Некои си го замислуваат рајот како сетилен, а дру¬ги, пак, како умствен. Мене, пак, ми се чини дека, како што чо¬векот бил создаден истовремено и од материјална и од духовна при¬рода, така и неговиот најсвет храм бил создаден истовре¬мено и сетилен и духовен, односно имал двојна суштина: зашто чо¬векот, како што веќе рековме, со телото бил населен во најбо¬жествениот и прекрасен простор, додека со душата пребивал во по¬возвишено и уште поубаво место, живеејќи во Божјото прису¬ство и имајќи го Него за сеславна облека. Тој бил облечен во Не¬говата благодат за да може да се насладува со најслаткиот плод – со созерцувањето на Бога и, слично на ангелите, да се храни од тоа созерцување како од дрво на животот; зашто, на оние што учествуваат во Него, сладоста на Божественото заедничарење им дарува живот без смрт. А тоа дрво, како што е познато, Бог го нарекол секое дрво, велејќи: Од секое дрво во градината мо¬жеш да јадеш; зашто Тој е сè, и во Него и преку Него сè е соз¬да¬дено.
Но, дрвото на познанието на доброто и на злото претста¬вувало распознавање на многуобразното знаење, спознавање на сопствената природа, што е прекрасно за оние што се совршени и што не се отклонуваат од Божественото созерцување, преку кое во себе ја распознаваат великолепноста на Творецот, за оние што не се плашат да се соочат со можноста од пад, бидејќи по долгото вежбање навикнале на созерцувањето; но не е добро за луѓе што во голема мера се водени од сластољубиви желби, за¬фа¬тени сами со себе и со грижата за сопственото тело, зашто тие не престојуваат постојано во повисокото и не се доволно цврсто приврзани кон прекрасното.
И така, сметам дека Божествениот рај имал две природи, и богоносните отци ја проповедале вистината – и оние што уче¬ле за едната, и оние што учеле за другата природа. Изразот „се¬кое дрво“ можеме да го толкуваме и како знаење за Божес¬тве¬ната сила во созданијата, како што вели божествениот апостол Павле: Оти она, што е во Него невидливо, односно вечната си¬ла и Божеството, се гледа уште од создавањето на светот, со¬з¬натливо според нивните созданија. Но, од сите тие поима¬ња и знаења, најважно е знаењето што ни ги открива нештата што се однесуваат на нас, а тоа е знаењето за нашето устројство, како што вели божествениот Давид: Се восхитувам на Твоето зна¬ење – тоа е превисоко, не можам да му пријдам! Тоа знае¬ње, меѓутоа, било крајно опасно за штотуку создадениот Адам, и тоа од причини за кои веќе зборувавме.
Со други зборови, дрвото на животот можеме да го раз¬береме како Божествено познание што го остваруваме преку се¬тилните нешта, или како насочување на умот преку тие сетилни нешта кон Родоначалникот, Создателот и Причината; имено, таа мисловна нагласка од самиот Него е наречена „секое дрво“ – це¬лосно, неразделно, нешто што нè соединува со прекрасното. Од друга страна, дрвото на познанието на доброто и на злото треба да го разбереме и како материјална и вкусна храна, која со сво¬јот изглед предизвикува сладост, но која оној што ќе проба од неа на крајот го прави учесник во злото; зашто, Бог рекол: Од се¬кое дрво во градината можеш да јадеш, мислејќи го со тоа – според мене – следново: преку секое создание издигнувај се кон Мене, Создателот, и од сите плодови избери еден – Мене, за¬што Јас Сум вистинскиот живот. И нека тој плод ти плодоноси жи¬вот, и причестувај се со Мене, зашто сум составен дел на тво¬ето битие. На тој начин ќе станеш бесмртен. Освен од дрво¬то на познанието на доброто и злото, од него не јади; зашто во оној ден кога ќе вкусиш од него, ќе умреш; зашто сетилната храна според природните закони го надоместува потрошеното, се спу¬шта долу и се исфрла, и невозможно е да остане непро¬падлив оној кој прима сетилна храна.

Подготви:

д-р Драган Михајловиќ

Посети: {moshits}