Дали во тие провокации од скопјани за кои зборува Самарас спаѓа и подвигот на нашите кошаркари, кои ја оставија олимписка Грција далеку назад, во правот на македонските петици, на Европското првенство? Или и тие, ако Самарас се погрижи, ќе станат Грци? Само да не им прочепка по ЕДНОТО и ИСТО родословие на Бо, Антиќ, Самарџиски... Вистинска дисеминација на култури, „обединети бои на Бенетон“. Ама боли, кога играат со едно срце и под едно знаме!
Писма до душевадникот
Грчкиот опозиционер Антонис Самарас пред некој ден упати јасна порака и до неговиот политички опонент Папандреу, но и до „скопјани“ (кои според него упорно провоцираат). Рече: „Македонија е една и грчка“. Поточно, дека „оваа Македонија, наша Македонија, грчка Македонија е една“ и дека нема да се дозволи нејзиното наследство да биде жртва на иредентистичките заложби на скопјани. И, се разбира, побара промена на уставното име на Македонија.
Неколку работи мене, како човек што не е по професија политички аналитичар, во оваа изјава не ми се јасни. Ќе пробам да си ги разјаснам од еден семиотички агол.
Најпрвин, да се задржам на заменките - показната заменка „оваа“ и заменската придавка „наша“ (Македонија). Тие знаци во науката за знаците се викаат деиктици. Тоа се знаци што немаат однапред утврдено речничко значење, туку добиваат смисла во зависност од тоа кој ги изговара. Кога Самарас ќе каже „оваа“ или „наша“ (земја) и кога јас ќе кажам „оваа“ или „наша“ (земја) – тогаш зборовите „оваа“ и „наша“ не значат исто – Самарас веројатно мисли на Грција, а јас на мојата земја, Македонија. Кога Самарас ќе каже „јас“, тоа јас се исполнува со едно значење (грчки опозиционер со цврсти антимакедонски ставови), а кога јас ќе кажам „јас“, тој збор се исполнува со друго значење (македонски писател што нема антигрчки ставови и кој се труди на различните од него да не им го одбива правото на различност). Во својот исказ Самарас неосетно ама перфидно прави едно ПРИСВОЈУВАЊЕ на правото на Другиот да се чувствува како Друг. Почнувајќи од најнеодредениот деиктик - „оваа“ (тука дури и имам шанси да поверувам дека мисли и на некаква моја Македонија), поминува на поопределениот деиктик - „наша“ (а бидејќи беседата е изговорена пред Грци, тоа значи - нивна, па јас и мојата Македонија сме дефинитивно исклучени од неговиот исказ). Конечно, со третиот, целосно определен збор, кој не е деиктик, туку придавка („грчка“), во таа тричлена градација на ПРИСВОЈУВАЊЕ на другиот („оваа“ – „наша“ – „грчка“), тој не само на Грците туку и на сите негрци (и мене) им соопштува дека Македонија е Грција, и дека е тоа чист идентитет. Со тоа јас, како различен од него сум укинат, исклучен и ПОГРЧЕН. До кога Европа ќе толерира вакви шовинистички искази?
Јас, меѓутоа, знам дека сета постмодерна филозофија покажа дека НЕ ПОСТОЈАТ ЧИСТИ ИДЕНТИТЕТИ и дека во секој идентитет постојат впишани траги од Другиот, различниот. Го знам тоа и без да студирам историја или политика. Знам од филологијата, дека во секој текст се впишани, понекогаш и на невидлив начин, траги од други текстови, култури, оставени се отисоци од туѓи писма. Во моите науки тоа се вика интерсубјективност, хетероглосија, интертекст. Зошто тоа Самарас не го знае? Или го знае, ама не сака да го знае?
Значи, Македонија (не само во географска туку и во културна смисла) ниту е една ниту е само грчка. Таа е палимпсест. Тоа е реалноста. Кој се лути на реалноста, ќе се лути и на лекарска дијагноза или метеоролошки извештај. Кога Емануел Левинас, еден од најпознатите светски филозофи на идентитетот, особено поради личната засегнатост од последиците на холокаустот (и самиот Евреин од француско потекло), ќе напише: „Субјективноста е Друго-во-Истото“ и дека „Другото во Истото на субјективноста е вознемиреност на Истото кого го вознемирува Другото“, тој нема да знае дека идеално ја опишал вознемиреноста на Самарас. Самарас сака сé ДРУГО да биде ИСТО – грчко. Но не сфаќа дека, ако ништо друго, има барем нешто македонско што не е ГРЧКО – северно од него. Тоа Друго него го вознемирува, односно му го нарушува поимот на сегрчка ИСТОСТ, а со тоа и поимот на субјективност/идентитет. Па не може Самарас да ми тврди (иако јас не сум Левинас, сепак не сум за потценување) дека сум ИСТ со него, кога не сум (освен во класата „човек“). Јас живеам во држава, која во најмала рака не е ГРЦИЈА. И се вика – Македонија.
Со сето тоа, особено со инсистирањето на ЧИСТ ИДЕНТИТЕТ (Македонија е една и е ЧИСТО грчка), Самарас докажува дека е политичар од предминатите векови. Затоа и е националист, склон кон обопштувања, потчинувања на Различниот и Другиот, агресивен и со милитантна реторика. Тој сигурно нема да помогне за решавање на „проблемот со името“, како што недопустливо погрешно го викаат грчките политичари, а нашиве наседнуваат на тој логички тројански коњ. Тоа воопшто не е проблем со името – тоа е проблем со културниот идентитет на Грците. Тие одбиваат да признаат ноторни факти – дека во секоја култура има наслојки и од други и дека културата не е дворот од дедо ми за кој тој ми оставил тапија дека сум единствениот наследник.
Познати се моите ставови околу нашата „антиквизација“. Би си скокнал самиот во устата ако тврдам дека ние сме единствените и чисти наследници на Александар Македонски, кога веќе го цитирам Левинас и тврдам дека не постојат чисти идентитети. Но, сигурен сум дека никој нема право да му забранува на друг да избере име, како што ниеден народ не може да положи право на сопственост на Исус Христос или Буда. Па и тие имаат место на раѓање, ама припаѓаат на сите што се идентификуваат со нив. Самарас се однесува како да не знае дека културите ги дефинира токму тоа – што се интеркултурални, интердискурзивни. Основниот семиотички (знаковен) принцип на секоја култура е дисеминацијата (расејувањето) на сопствените културни знаци во други култури, како и засејувањето на туѓи културни зрна на сопствената почва. Некои ќе никнат, некои не. За тоа влијание на културите од семиотички аспект пишуваше Јуриј Лотман во својата книга „Семиосфера“.
Да не одиме толку во висока наука за да докажеме прост културен факт – расејување или дисеминација. Да се спуштиме на наједноставно ниво: културите и народите не можат никогаш да бидат чисти и поради еден прост и непредвиден од Самарас факт, а тоа е: воините, освојувачите или гостите во „туѓи“ култури секогаш со себе ги носат и своите полови органи. А тоа значи – расејување, миксање родови, народи, гени. Самарас ме убедува дека секој што поминал низ територијата на неговата Грција (и на неговата грчка Македонија) - си ги оставил тестисите дома! Со ова и со теоријата дека јас не сум различен од него, а дека тој е единствениот Македонец на светот – не можам да се согласам.
Да резимирам: го уловивме Самарас како со засилување придавки недозволиво го претопува Другиот сакајќи да го пороби и да го направи Ист со него. Го уловивме дека верува во чисти идентитети, што е одлика на тоталитарни идеологии. Конечно, има уште еден симптом во неговиот говор – дека скопјани упорно провоцираат. За мене ова е најслаткиот дел од неговата изјава, сладок како губење невиност. Дали во тие провокации од скопјани спаѓа и подвигот на нашите кошаркари, кои ја оставија олимписка Грција далеку назад, во правот на македонските петици, на Европското првенство? Или и тие, ако Самарас се погрижи, ќе станат Грци? Само да не им прочепка по ЕДНОТО и ИСТО родословие на Бо, Антиќ, Самарџиски... Вистинска дисеминација на култури, „обединети бои на Бенетон“. Ама боли, кога играат со едно срце и под едно знаме!
Авторот е универзитетски професор и писател
Автор: Венко Андоновски
Извор: Нова Македонија
Друго: