Тихомир Јанчовски – поет, колумнист и преведувач

11 Март 2016

Тихомир Јанчовски, поет, колумнист и преведувач. Роден 1967 година, во Скопје. Досега има објавено седум поетски книги: „Обични зборови", „Два", „Последно време", „Осама", „0, ти", „Староста може, а и не мора да се дочека" и „Одзбор до збор".
Повод за интервјуто со него е неговата осма поетска книга „Игла и конец" која деновиве излезе од печат.

Деновиве излезе од печат вашата нова книга „Иглa и конец". Кога ќе се случи промоцијата?
Промоцијата ќе се случи на 12 март во „Кино Култура", со почеток во 20 часот. Нема да биде класична промоција. Предвиден е поетско-музички-ликовен настан (зборот„перформанс" не го сакам). Поезијата ќе биде главна и со тоа се почнува. Ќе има и изложба на илустрации. Повеќето се на Владимир Лукаш, некои се и мои. На промоцијата ќе учествува и сликарката Цветанка Јованова-Хермес. Таа на лице место ќе наслика неколку слики со акрил. Ќе има и музика. Во официјалниот дел ќе настапи групата ПЕРИЈА. Тоа се оние девојчиња што свират во ГТЦ. Со учеството на промоцијата сакам на некој начин да ги поддржам. Да се слуша што повеќе нивното име. Мислам дека заслужуваат. Мислам дека малку им треба за да постигнат убав успех. По официјалниот дел на промоцијата следи џем-сејшн, со џезери и секакви музичари. Музичари со тапија, нема да свири кој стигне.

Зошто стихозоирката ја насловивте „Игла и конец"?
Насловот дојде спонтано. Обично чекам да ми дојде вистинскиот наслов. Оваа книга требаше да се вика „Не е до мене". Имам таква песна која ми се чинеше многу убава и сакав да биде насловена според неа. Меѓутоа, како одминуваше времето дојдоа и други песни и спонтано се наметна насловот„Игла и конец", оти имам циклус песни кои се поврзани со мотивот на конците. Книгата е пишувана од есента 2013 година па се до оваа зима. Завршена е некаде во јануари.

Во истоимената песна изразувате надеж дека на старост ќе подетините. Како го замислувате подетинувлњето?

Староста најчесто сите ја сфаќаат како нешто лошо, тешко и мачно. Меѓутоа, сметам дека сето тоа се ментални категории. Човек може со годините, како што старее, да станува се подобар. Да се ослободува од лошото во себе. Да се ослободува од страсти и лоши навики и конечно да се врати во таа состојба на чистота, на радосно живеење што ја имал во детството. Во таа смисла, се надевам дека на старост, ако ја дочекам, во умот ќе бидам како дете. Не заостанат или сенилен, туку со таа широчина, чистота, ослободен од секакви грижи, желби и амбиции. Едноставно човек да може да живее во моментот и да го сака секој миг од животот. Во таа смисла. се надевам дека ќе подетинам.

Дали дојде време моралот да го ставиме во музеј, како што велите во песната „Новопролетеријат"?

Тоа е прашање за некој социолог. Да сум сакал да го кажам тоа на подруг начин, би го кажал. А, песната е асоцијативна, така што секој човек што ја чита може да си одговори на прашањето што го поставивте. Ми пречат некои работи во денешно време. Ми пречеле и во минатото. На секого нешто му пречи. Но, не може да го правиме светот според нас, каков што ние би сакале да биде. Може да го менуваме својот внатрешен свет, не и оној на другите. Меѓутоа, сметам дека во денешно време, овој современ начин на живеење и ова современо отсуство на каква било филозофија, идеологија на живеење, или на некаква верска етика, мислам дека сето тоа ги става луѓето во позиција на спонтано делување без компас и гледање еден од друг. Традиционалниот морал е нешто загубено. Луѓето веќе не се водат од никакви правила и заповеди, туку просто гледаат едни од други, ги води стихија, и се останува само на судот на нивната совест.

Зошто ви се гади од амбасади?
Искрено, зашто на еден настан каде бев повикан како почесен гостин ме станаа за таму да седнеле „луѓе од амбасадата". Така се погоди што од 500 столчиња јас одбрав да седнам на едно од десетината што биле резервирани за нив. А не беа прв ред, ниту некој убав ред... просто - баксуз. Се подналутив и излегов од салата. Вечерта ми дојде песната. Начинот на службеничкото живеење го сметам за промашен. За мене е така. Во таа песна, кажувам дека веројатно и ним им се гади од таквите како мене. Значи, ние сме различни, не велам дека јас сум како што треба а тие не. Едноставно, таквиот начин на живот, таквиот тип на однесување... со протоколи, покондиреност, контролирани насмевки и празна учтивост... од негативната страна на тој службенички живот по амбасади, мене ми се гади.

Дали Македонците читаат поезија?

Мислам дека читаат пропорционално како што чита секој друг народ. Но, кај нас има огромна количина на нешто што и не е поезија, а сепак е одамна ставено во некакви програми, и тоа кај луѓето созадава одбивност кон читањето на таков вид литература што претенциозно се нарекува „поезија". Знам голем број здрави луѓе кои велат дека не разбираат поезија, не ја читаат, и им се чини дека тоа е нешто глупаво или неразбирливо. Меѓутоа, ако се во допир со вистинска поезија, таквата одбивност веднаш изчезнува. Мислам дека поезијата е национален феномен и не е работа на признание, на награди, на добри или лоши критики за некого, дали некој е „објавуван во странство" или не. Поезијата едноставно е таква уметност во која со малкузборови се кажуваат многу нешта. Човек, откако ќе прочита некоја добра песна има потреба да зборува за неа, може да запомни некој стих... или целата песна. Му се чини дека со тие зборови убаво е кажано и пренесено она што и самиот го мисли или чувствува. Ако тоа не се случи, тогаш може да се работи за добар (или за никаков) текст.

Јас ја запомнив вашата песна „Лесно е“. Велите лесно е да  си вулгарен и лош. да  си себичен и гад, да си без трпение. да си нервозен и раздразлив... А што е тешко?

Убаво што го поставивте ова прашање. Има и песна што се вика „Тешко е". Таа е во „Обични зборови", може да ја прочитате таму. Значи постои „Лесно е", и постои „Тешко е". Оваа песна, по многу години, е еден вид дијалог со песната објавена во првата збирка.

Од неодамна почнавте да организирате хуманитарни акции. Што ве мотивираше?

Ништо посебно. Така бев расположен. И кога слушнав за тоа, веднаш реков дека ќе го направиме. Првиот пат го направивме за болниците низ Македонија, па решивме да продолжиме. Сега оди секоја последна сабота во месецот. И додека не држи ентузијазмот ќе одиме со таа акција. Ова го правиме на доброволна основа, како волонтери, не заработуваме ништо одтоа. Има многулуѓе кои сакаат акциите за собирање книги да продолжат, кои секогаш доаѓаат и даваат колку што можат - оти е убаво да се дава. Па дури и јас да престанам тоа да го правам ако имам други обврски, ќе се најде друг да продолжи. Не се битни имињата на организаторите, туку добрата волја и дарувањето книги за потребитите. Ние сме отворени за идеи. Кога не знаеме за која институција или за која група луѓе да собираме, кога ќе не изнервира некоја институција и ќе ни кажат дека не им требаат книги туку „доместос“ или пари, примаме сугестии. Луѓето ни кажуваат за каде треба помош. Обично така и се случуваат акциите.

Од ова кратко ваше искуство со хуманитарни акции. можете ли да ни кажете дали луѓето во Македонија се хумани?

Кога почнавме со акцијата „Биди човек, подари книга", мене ми се врати вербата во Македонците. Навистина, сега ми е многу поголема отколку што ми беше претходно. Луѓето не се толку лоши како што некогаш ни се чини.

Кои се вашите идни планови?
Немам планови. Никогаш не сум ни имал... за иднина. Имам краткорочни. Еве во мај ќе одам во Сараево. Некаков писателски престој, цел месец. Во јуни ќе одам во Јута. Таму ќе бидам околу 10 дена, по работа. Потоа, ќе видиме.

Што ќе им порачате на читателите?
Да се живи и здрави. Да читаат само нешто што ги допира, што ги прави поарни луѓе. Инаку, и книжевноста може да биде отровна работа. Не е птица се што лета и не е добра книга се што е отпечатено и има корици. Не треба да се чита нешто што го прави човека несреќен или што го збунува. Литературата треба да лекува.

Ирена Рздовановиќ_MIA

Фотографии од промоцијата: Преминпортал